Gió Heo May Đã Về

BS.Đỗ Hồng Ngọc


Lời ngỏ

Nhưng thật ra già là gì, lúc nào thì già, lúc nào thì chớm già, sắp già, mới già, đã già. Có tuổi nào là tuổi “hườm hườm” chăng ? Một người bạn ở tuổi hườm hườm hỏi, sao , ông bác sĩ , ông đã viết nào cho các bà mẹ sinh con đầu lòng , nào cho tuổi mới lớn, sao không viết cho một chút gì đó cho tuổi sắp già, tuổi hườm hườm, tuổi xế bóng, tuổi gió heo may đã về xem sao . Tôi lần lữa hẹn . Phải già một chút nữa cho biết đã rồi mới dám viết phải không?

Không như nhà thơ nọ đo tuổi mình qua ánh mắt cố nhân , tôi đo tuổi mình qua cách xưng hô của các bà mẹ bế con đến khám bệnh . Trước đây họ gọi tôi bằng anh, sau gọi bằng chú, rồi bằng bác , và rồi mới đây thôi, một chị hãy còn rất trẻ đưa bé đến khám bệnh, lúc bé la khóc, chị dỗ nín đi , nín đi cho ông ngoại khám con , thì tôi mới biết mình đã lên đến ông ngoại rồi mà không hay . Tôi hỏi theo thói quen chị là gì của cháu , chị trả lời ngon ơ , dạ , bà ngoại . Nhìn ngắm mình , nhìn ngắm bạn bè mình mới bật cười cái “Ôi cát bụi tuyệt vời “ mà thầm cám ơn anh bạn nhạc sĩ họ Trịnh đã nói giùm mình nhiều quá . Một người bạn nghe , bảo này đừng có mà hù dọa người ta đó nghe , đừng có làm cho người ta sợ hãi, làm cho người ta thấy ra sự thật phũ phàng đó nghe ... Còn một người bạn khác thì khuyên cứ nói rõ ra ,
thà biết trước còn hơn , biết trước để chuẩn bị tâm lý và để thích nghi , để điều chỉnh . Phải , chấp nhận , thích nghi , điều chỉnh như dòng sông kia vẫn đứng im mà chảy mãi , biết thích nghi, tự điều chỉnh mình qua bao thác ghềnh để nhập vào biển khơi . Khả năng thích nghi , điều chỉnh ấy là khả năng của một sức khỏe lành mạnh , xứng đáng cho một tuổi già lành mạnh , cho nên , không phải cứ chờ thật già mới viết cho tuổi chớm già, mà ngay giờ đây vừa gậm nhấm nó , vừa rình rập nó, quan sát nó và ghi lại , không phải nó chỉ là mình mà là của tất cả bạn be chung quanh rồi sắp xếp lại , biết đâu mua vui cũng được một vài trống canh như người xưa đã nói .

Vậy, hỡi những người bạn yêu quý của tôi , xin hãy vui với những dòng chữ chân tình này, và nếu có bực mình thì cứ tự nhủ làm gì có , hù dọa đó thôi .... Còn nếy có bắt gặp hình ảnh chính mình trong những dòng chữ này thì cũng hãy mĩm cười mà thứ lỗi ...

Vì sáng hôm nay , một chút gió heo may đã về , những chiếc lá vàng đã rơi lác đác trên những con đường thành phố , một mùi gió bấc quen thuộc đã len vào giữa những hàng cây ....

Saigon lập đông, 1996

Đỗ Hồng Ngọc


Gío heo may đã về ....

không hẹn mà đến
không chờ mà đi
bốn mùa thay lá thay hoa
thay mãi đời ta ....
(TCS)

Một sớm mai thức dậy, người uể oải, nặng nhọc, bước vào phòng tắm , nhìn vào gương soi , ngỡ ngàng như vừa gặp một người quen mà Nkhông nhớ là ai, nhìn tới nhìn lui một lúc mới nhận ra chính là ta đó . Ta mà như không ta . Ta bỡ ngỡ như ở cái tuổi mới lớn năm nào , chợt cao lên , chợt lớn lên và lạ lẫm với chính mình, chân tay lọng cọng như thừa như thiếu, mà mày thanh mắt sáng , mà muốn làm nghiêm cũng thấy như tủm tỉm cười; còn giờ đây , cũng bỡ ngỡ lạ lẫm với chính mình mà thử nhích khóe môi tìm lại nụ cười chợt thấy khó khăn . Niềm vui thì vẫn vậy sao mắt môi như trĩu nặng. Một nếp xếp đã đậm theo vòng cung khóe miệng , những dấu chân chim đã hằn trên khóe mắt . Và kia, một vài nhánh tóc đã nhạt phai , khô quắt, mỏng tanh. Bỗng dưng thèm vẽ lại tức khắc khuôn mặt xa lạ mà thân quen kia trước khi tắm táp, để rồi mày râu nhẵn nhụi lao vào công sở hay đến giảng đường , xí nghiệp, công ty .... Rô1i ngắm nghía mình , nghĩ ngợi mình, rình rập mình, mới hay, đã khá lâu rồi không còn dõi theo ta nữa, đã lâu rồi phải lao vào bao nỗi lo toan , đã lãng quên cả chính mình. Đã lâu rồi như không thấy có thời gian, không chờ lễ hội , dửng dưng với những tờ lịch rụng rơi, nặng trĩu kế hoạch , những lịch công tác, vùi đầu vào những lôi kéo bộn bề . Chợt nhớ ra đã có lúc nào kia, phải chú ý lắng tai hơn nữa để nghe người nói, có khi phải hử hả đôi lần . Có cái gì ở tai ta vậỷ Rồi một lần kia , cầm tờ báo thân quen lên đọc bỗng cứ thấy phải đẩy dần tờ báo ra xa , xa chút nữa, rồi chỉ đọc được những cái tựa , những dòng to . Thôi thì đành phải mua cái kính lão . Có kính lão rồi cũng nhất định chưa lão , bất đắc dĩ lắm mới phải đeo lên, cho đến một hôm rồi đành mua thêm sợi dây toòng teng vì kiếm kính hoài thật vất vả . Rồi có lúc chợt quên mất tên một người quen, quá quen . Quên cái tên thơi còn thì nhớ tất cả . Khi cần nhớ thì quên mà khi cần quên thì nhớ . Nhớ rất kỹ những chuyện xưa cũ . Lạ lùng chưa! Có lúc nhấc điện thoạii lên , gọi cho ai đó , định nói điều gì đó thì quên tuốt, đành xin lỗi , nhầm số . Không lẽ hỏi người đầu dây bên kia, xin vui lòng cho biết tôi đang định nói gì với bạn đó vậy ? Tính tình cũng đâm ra cáu gắt . Chuyện không đáng gì sao cũng quạu . Lại trách cứ . Lại giận hờn . Lại ngờ vực . Lúc nào cũng nói tôi già rồi tôi già rồi như để được nghe mọi người nói không chưa già, vẫn trẻ .

Rồi những ông bà già ngày nào thấy sao mà họ già khụ , già quá cỡ kia bỗng dưng như trẻ lại , ấy là lúc ta đã già kịp với họ , đã vào cái lứa của họ mà lâu nay vẫn cứ ráng như còn ở lứa tuổi nhỏ hơn . Có lúc đã giâu bơt' tuổi đi . thì bây giờ lại muốn nâng lên . Ở phụ nữ thì không muốn ai hỏi tuổi nữa . Phụ nữ dĩ nhiên có vẻ như chậm già hơn khi trang điểm tí chút , vẫn giấu được nếp nhăn chìm khuất . Nhưng khi một mình thức dậy, đứng trước gương soi , cũng sẽ nhận ra chút ngỡ ngàng xa lạ thân quen . Tất cả những “triệu chứng “ kỳ cục đó là đặc trưng của tuổi chớm già, đang già, mới già . Và ơi cái tiếng Việt phong phú của mình còn đẻ ra nhiều thứ già khác như già nua , già cả , già xụ , già háp, già khú đế , già .... dịch .

Che giấu nó, trốn chạy nó, dối gạt chính mình hay chấp nhận nó , mĩm cười với nó, điều chỉnh mình .... là tuỳ mỗi chúng ta, tùy mỗi cá tính và tùy mỗi nền văn hóạ Nơi người ta tôn trọng ngươì già, người ta hãnh diện vì già , muốn mau già . Nơi người ta tôn trọng tuổi trẻ, hất hủi tuổi già thì người ta có khuynh hướng trốn chạy xua đuổi tuổi già . Nhưng dù muốn hay không muốn , tuổi gì cũng cứ đến , lù lù đến, xồng xộc đến .

Trước đây không lâu, dưới thời Pháp thuộc thôi, tuổi thọ bình quân của người VN không quá bốn mươi, và do đó, vấn đề tuổi già, tuổi sắp già đã không cần đặt ra . Vả lại ở một nền văn hóa phong kiến, lúa nước, vị trí của các lứa tuổi đã được định sẵn, không có xáo trộn gì nhiều, nên an phận thủ thường thật dễ dàng cho tất cả mọi người .

Ngày nay tuổi thọ của người VN đã tăng đáng kể, nam sáu mươi ba,
nữ sáu mươi bảy và còn có thể tăng nhanh trong thời gian tới, kèm với kế hoạch dân số , sinh suất sẽ giảm, tháp tuổi sẽ ngày một phình to phía trên, và người già sẽ ngày càng đông trong xã hội, đặt ra những vấn đề mớị Hiện nay, tỷ lệ người già trên sáu mươi ở nước ta đã vào khoảng gần 10 phần trăm dân số và những người sống ngoài 80 không còn là hiếm. Bùng nổ thông tin, đô thị hóa, di dân , và những đổi thay nàỵ Người ta đã có thể thỉnh thỏang vào ra mỹ viện, chẻ cái cằm, độn cái ngực, lóc cục mỡ bụng, bơm xóa nếp nhăn, tiêm kích thích tố , rồi mỹ phẩm, rồi trang sức, rồi quần áo muôn màu muôn vẻ, người ta có thể dễ dàng đánh lừa mình, đã có thể chọn lựa già hay không già , to be or not to be vậỵ

Con sông đâu có ngờ ....

em đi qua chuyến đò
ối a con trăng còn trẻ
con sông đâu có ngờ
ngày kia trăng sẽ già

( TCS )

Tôi nhớ một câu chuyện của Tagorẹ Chuyện kể rằng xưa có người lái buôn thường đi buôn những chuyến xa nhà. Anh bỏ người vợ trẻ ở nhà mòn mỏi đợi trông . Như để chuộc lại những hờ hững của mình, lần này anh hỏi nàng muốn anh mua món quà gì cho nàng lúc anh trở về . Nàng lẳng lặng chỉ vầng trăng non cong vút đang vắt trên bầu trời trong xanh vời vợi kiạ Anh ghi nhớ và hưá chắc sẽ mua cho nàng món quà đó dù giá có đắt đến bao nhiêu . Thế rồi ngày tháng trôi qua, một hôm, trước ngày trở về, anh sực nhớ lời hứa với vợ , đã nhìn lên bầu trời trong xanh kia, vầng trăng kia, và thế là anh mua ngay cho nàng một chiếc gương tròn, nạm những hạt kim cương lộng lẫy . Hí hửng, tưởng nàng sẽ sướng vui , nhưng thật bà bất ngờ , nàng nhìn chiếc gương tròn đắt giá kia mà cứ khóc mãi . Thì ra, nàng đâu có cần gương , nàng cần lược, một cái lược cài đầu cong vút như mảnh trăng non thượng tuần xinh xắn nọ Trăng đã già lúc nào đó vậy ?

Một người già bao giờ cũng có một người già hơn. Cho nên lúc nào già thì thật là khó biết . Thế nhưng chớm già thì có thể biết được . Những thay đổi về sinh lý có thể giúp ta nhận ra, dù sớm hay muộn, dù có quyết liệt hay khéo léo chối từ thì nó cũng cứ hiện ra trước mắt . Tây chắc sướng hơn ta . Cái ngôn ngữ của Tây ngôi thứ hai có một , còn ta thì dễ nhận ra khi người ta đang gọi mình bằng anh thân mật , rồi chuyển sang bằng chú lạnh nhạt, bằng bác kính mến, rồi bằng cụ ... thương hại , lúc đó có trốn cũng không thoát! Dĩ nhiên có trường hợp đáng là chú rồi mà vẫn được gọi bằng anh nguy hiểm , đến nỗi ca dao thời đại có câu : “ Xin đừng gọi chú bằng anh, để cho chú phải hy sanh cuộc đời! “ .

Như đã nói , trước đây tuổi thọ người VN rất thấp nên ít có người nhận ra tuổi chớm già của mình . Một Nguyễ Khuyến cảm khái “ Hàm răng chiếc rụng chiếc lung lay “ là khi mới gần 50. Một Hồ Xuân Hương thảng thốt “ Cái già xồng xộc nó thì theo sau ... “ lúc bà hẳn chưa tới 40 . Ngày nay, tuổi thọ trung bình của chúng ta đã tăng rỏ rệt và còn gia tăng trong thời gian tới . Các nhà chuyên môn cho rằng tuổi chớm già , ấy là lứa tuổi từ 40 đến 60 , sau 60 thì .... già thiệt rồi , hết chối cãi rồi ! Giai đoạn chớm già thực sự là ở lứa tuổi từ 40 đến 50 , còn từ 50 đến 60 phải gọi là tuổi đã .... quá chớm già ! .

Do tuổi thọ gia tăng như vậy, con người phải sống với lứa tuổi chớm già này một thời gian cũng hơi dài, it' ra cũng chừng 20 năm , với rất nhiều thay đổi về tâm sinh lý, quan hệ xã hội và không ít những vấn đề bệnh lý , mà nhiều khi thiếu chuẩn bị hoặc né tránh , ta có thể gặp những tình huống không haỵ Nền văn minh nông nghiệp an lành bên lũy tre xanh ngày nào này còn bị hất tung lên với tiếng nhạc xập xình của karaoke, với các loại phim ảnh .... xô con người vào nếp sống xa lạ . Người phụ nữ ngày càng tham gia vào xã hội , ngày càng nhiều người chọn nếp sống độc thân , lo cho công danh sự nghiệp hơn là an phận với cuộc sống gia đình như ngày xưa, trong một môi trường đầy cám dỗ và cạnh tranh cũng gặp phải những hoàn cảnh như ngươì phụ nữ phương Tây hiện nay ở tuổi chớm già, vừa có những khó khăn về tâm sinh lý vừa có những khó khăn về xã hội phải tự điều chỉnh và thích nghị

Tuổi chớm già, ấy là tuổi của chuyển tiếp , của lúng túng, hoang mang , tuổi của những stress , của những lo âu và phiền muộn, của những mối hiểm nguy rình rập về sức khỏe, về quan hệ gia đình, xã hội .... đồng thờ tuổi chớm già cũng là tuổi thành tựu, của thành đạt , của cương vị và uy tín trong xã hội . Cái người ta dễ thấy nhất là những thay đổi sinh lý : hết khả năng sinh sản , giảm đời sống tính dục . Rồi luyến tiếc dĩ vãng, nhớ cái thuở trẻ trung , cái thời nhan sắc . Một nỗi buồn man mác chợt đến dù không nói ra , dù gắng gượng quên đi .... những khi “ Chiều hôm thức dậy , ngồi ôm tóc dài, chập chờn lau trắng trong tay ... “ .


Người về soi bóng mình

khi về trong mùa đông
tay rong rêu muộn màng
như đồng lúa gặt xong ...

( TCS )

Tuổi chớm già có lẽ phải làm quen trước hết với những thay đổi về dáng vẻ của mình và cái nhìn từ người khác . Nói chung thì đàn ông già sớm hơn phụ nữ . Hay nói cách khác phụ nữ sớm ý thức về những thay đổi này hơn nam giới và đã khéo léo che giấu nó đi để làm chậm bước tiến của thời gian . Những người lao động chân tay vất vả trông cũng sớm già hơn . Rèn luyện thể chất, ăn uống kiêng cữ, dùng mỹ phẩm đúng cách, trang phục khéo léo sẽ giúp che giấu phần nào thôi vì tuổi chớm già dễ mập ra , dễ lên cân . Các lớp mỡ tích lũy ở vùng bụng và đùi làm cho bụng to ra, đùi to ra , người tròn trĩnh lại , lùn xuống . Ta thấy các bà đầm “sồn sồn” thỉnh thoảng hay ra vào các mỹ viện là để lóc đi vài ký mỡ sa , ráng giữ cho cái vòng số hai “tương đối” một chút , còn các ông thì nếu nhìn nghiêng dễ thấy cái bụng trễ xuống , nhất là bụng bia . Tóc đã phai màu , muối tiêu rồi dần dần muối nhiều hơn tiêu . Tóc mỏng, thưa và dễ rụng . Ở đàn ông, chứng hói đầu xuất hiện . Râu, lông mày cũng thưa hơn . Ở phụ nữ, đôi khi còn thấy như có râu mép xuất hiện , do kích thích tố nữ cạn dần . Da đã bắt đầu nhăn nheo, vài nếp gấp ở mặt, ở cổ , cánh tay , và bàn tay dần dần thấy rõ những nếp nhăn . Vai tròn lại , dáng đã hơi còng . Bắp cơ mềm nhão hơn, đặt biệt ở cằm , ở cánh tay trên, ở bụng . Bắp cơ bụng không cứng cáp như xưa nên người có tuổi dễ thấy bụng xệ , nhất là sau khi ăn no . Các khớp xương cũng bắt đầu sinh chuyện , dễ đau nơi này nơi khác . Có trường hợp viêm đa khớp, đặc biệt ở các khớp ngón taỵ Và răng đã chiếc rụng chiếc lung lay . Có khi thêm một hàm răng giả , gỡ ra gắn vào như là món phụ tùng quen thuộc . Xương cũng loãng và giòn hơn . Đặt biệt ở phụ nữ khi các kích thích tố giảm dần , xương giòn dễ gãy hơn đàn ông từ hai đến ba lần . Mắt xệ xuống , có quầng thâm , nét nhìn bớt long lanh, bớt tinh anh, và thỉnh thoảng thấy ghèn xuất hiện ở khóe mặt . Nhìn gần 0 rõ nữa, phải mang kính hội tụ để điều tiết. Các bệnh về mắt như cườm già, cườm nước dễ xuất hiện ở tuổi nàỵ Nguy hiểm nhất là cườm nước . Không biết để mổ ngay sẽ đưa đến mù loà đáng tiếc . Tai nghe đã kém tinh . Nhiều lúc phải lắng nghẹ Và cũng do tai nghe bớt thính, người chớm già bắt đầu nói to tiếng, cộc lốc, đều đều . Mũi ngữi cũng tệ đi . Nếm cũng dở đi, nhất là đàn ông . Do vậy mà ăn mất ngon . Cảm giác xúc giác cũng bớt nhạy . Đã bớt nhột như ngày xưa còn bé . Nhiều khi bị thọc lét chẳng buồn cười . Mạch máu như cá ống nước xài lâu năm đã bị sét hoặc bị cứng lại, không thể co giản dễ dàng nữa cũng sinh nhiều thứ chuyện . Dễ bị cao huyết áp, dễ bị nhồi máu cơ tim , nghẽn mạch naõ , đặt biệt ở người béo phệ , ăn quá nhiều chất béo , làm cho xơ vữa đóng trong lòng động mạch. Các tuyến mồ hôi làm việc kém hơn , dẫn tới tình trạng không thải kịp chất bẩn, dễ làm cơ
thể .... bốc mùi . Cũng vậy , các tuyến tiêu hóa, gan mật , dịch vị cũng hoạt động tệ hơn nên dễ bị bón, khó tiêu, trĩ . Dễ mệt , leo cầu thang đã thở dốc. Đi bộ không khỏe như xưa , dễ cảm thấy “ Mệt quá đôi chân này tìm đến chiếc ghế nghỉ ngơi “ . Hay chóng mặt , đôi khi lùng bùng lỗ tai . Dễ đau nhức chỗ này chỗ khác . Đã phải đấm lưng , xoa dầu nóng thường hơn . Thỉnh thoảng còn bị mất ngũ trong đêm, nhưng lại thức dậy rất sớm . Ngày như dài ra, năm như ngắn lại . Khác với lúc trẻ , ngày thì ngắn mà năm thì dài .

Dĩ nhiên tất cả những điều mô tả trên không xảy ra cùng lúc và không phải ai cũng thế . Có người thế này , người thế khác . Có người chưa 40 mà tóc đã bạc nhiều, đã phải mang kính lãọ Người lao động tay chân trông sớm già với những vết nhăn trên mặt, trên tay , nhưng lại ít thấy nhức mỏi, đau lưng , ít thấy bụng xệ , ít bị bệnh tim mạch ; trái với người làm việc tĩnh tại , ít họat động , lại tiệc tùng nhậu nhẹt liên miên thì bụng dễ to , cơ bắp dễ nhão và cũng dễ đau lưng nhức mỏi , dễ mắc bệnh tim mạch hơn . Rèn luyện thể chất là biện pháp tốt nhất để giữ gìn sức khỏe và làm chậm bước tuổi già. Tập dưỡng sinh phù hợp với tuổi tác có kết quả rất rõ ràng tránh béo mập, tránh đau khớp . Chăm sóc tốt bộ răng. Năng tắm rửa , tránh mồ hôi đóng bám . Phụ nữ có thể dùng thêm Calcium, vitamin D theo hướng dẫn của thầy thuốc, thận trọng tránh những va chạm dễ dẫn tới gãy xương . Dinh dưỡng có một vai trò rất quan trọng. Ăn nhiều chất xơ thì tránh được táo bón , trĩ , giảm được bệnh ung thư đường ruột . Nên cân thường xuyên để tránh lên cân . Bớt ngọt, bớt béo, bớt mặn là những nguyên tắc nên theọ Nên ăn nhiều cá hơn thịt , và tránh những loại da gà vịt vì cho quá nhiều cholesterol. Dĩ nhiên rau trái là nhữNg thức ăn lý tưởng . Thức ăn càng tươi càng tốt, mùa nào thức đó, tránh những thứ đồ hộp không sao đảm bảo chất lượng . Giảm rượu , tuyệt đối tránh thuốc lá nếu được . Theo dõi sức khỏe định kỳ thì tốt hơn che giấu bệnh , để bệnh bộc phát đột ngột . Đặc biệt chú ý đến mắt . Mắt mờ , thấy có ruồi bay, nhức mắt, đỏ mắt, cần phải khám ngay để tránh những bệnh đáng tiếc như đã nói . Người căng thẳng, nhiều stress, hăng say lao vào công việc để quên những thay đổi .... của tuổi chớm già thì dễ bị những bệnh nguy hiểm hơn là người có nếp sống yên ổn , biết chấp nhận , biết thích nghi với tiến trình già nua của cơ thể mình .


Về thu xếp lại ....


.... ngày trong nếp ngày
vội vàng thêm những lúc yêu người ....

( TCS )


Khó khăn mà nam cũng như nữ ở tuổi chớm già phải thích nghi, điều chỉnh là những thay đổi trong đời sống tính dục , mặc dù ở phuơng Đông chúng ta ít nói đến tính dục một cách công khaị Trong nhiều ngàn năm , tính dục ở phương Đông được coi như một bản năng “xấu” , cần che đậy lại, giấu giếm đi . Che đậy , giấu giếm, nhốt kỹ như vậy mà nó còn gây ra bao nhiêu chuyện rắc rối huống chi thả lỏng nó ra . Một ông Liễu Hạ Huệ nào đó đã phải đốt một lò lửa , nhảy qua nhảy lại suốt đêm . Một Trư Bát Giới bị mọi người cuời cợt . Thế nhưng các nhà nghiên cứu về tình dục học đã phải sững sờ trước các pho kinh sách về tình dục vô cùng phong phú ở phương Đông từ xưa của Ấn Độ , của Nhật Bản, của Trung Quốc , và ngay tại nước ta cũng có không ít những toa thuốc bí truyền kiểu “nhất dạ ngũ giao sinh lục tử “ , với không ít những chuyện tiếu lâm ít nhiều đều có đề cập tình dục, một cách nói bóng gió , dĩ nhiên . Thế nhưng gần đây, như đã nói , sự bùng nổ thông tin đã mang lại nhiều đổi thay trong cái nhìn về tính dục . Không ít lần chu”ng ta thấy ở các cột điện dán đầy những lời quảng cáo chữa yếu sinh lý, liệt dương vv ... Và ngày càng nhiều sách báo phim ảnh nói về những vấn đề thầm kín này một cách công khai . Có lẽ đã đến lúc không nên che đậy giấu giếm mà nên giúp cho mọi người hiểu biết , có đầy đủ tri thức, những thông tin đứng đắn hữu ích về vấn đề này để chọn lựa, quyết định về một trong những lãnh vực quan trọng của cuộc sống. Sự che giấu thông tin, sự ngu dốt sẽ đồng lõa với tội ác vì liên quan đến tính dục là cả một chương dà về bệnh lý, các loại bệnh lây truyền qua đường tình dục, trong đó kể cả Sida (AIDS) . Ở đây chỉ đề cập những đổi thay về tính dục ở tuổi chớm già , những thích nghi , điều chỉnh cần thiết để có một cuộc sống yên vui và hạnh phúc .

Như một cánh hoa nở trọn thì đến giai đọan héo tàn , ở nữ giới là hiện tượng tắt kinh , mãn kinh (menopause) , không còn khả năng sinh sản nữa và ở nam giới cũng có một giai đọan tương tự được gọi là “climacteric” mặc dù không có cái gì “tắt” , cái gì “mãn” rõ rệt . Rất nhiều người muốn chối bỏ thực tế này và tìm đủ mọi cách kể cả những huyền thoại để duy trì ảo tưởng . Nhưng thực tế vẫn là thực tế vì đây là một hiện tượng sinh lý bình thường như ở tuổi dậy thì đã xuất hiện kinh nguyệt, phóng tinh v.v....

Trước hết không có chuyện tắt một cái .... rụp như ta tưởng . Đây là giai đoạn kéo dài nhiều năm, nhiều khi vất thoải mái, tự nhiên , nếu “không có gì ầm ĩ “, nếu tự mình đừng cho là chuyện ghê gớm , gắn với suy tàn, chết chóc, hết thời . Thực ra nhiều khi sự biến động tâm lý do cảm xúc gây stress bất lợi nhiều hơn là những thay đổi sinh lý.

Ở nữ giới, dứt kinh ( không còn kinh nguyệt nữa) chỉ là một phần của giai đọan mãn kinh. Thay đổi tùy người, nhưng nói chung xảy ra ở khoảng tuổi 45 đến 55, tùy theo di truyền, khí hậu, điều kiện sống . Ở những người phụ nữ hút thuốc lá, dứt kinh có thể đến sớm hơn. Phụ nữ bắt đầu có kinh sớm thì thường dứt kinh trễ. Khả năng có con giảm dần sau đó – ít nhất 1 năm – do vậy đã có những trường hợp tưởng đã dứt kinh, không thể có con nữa nhưng lại bị mang bầu (vỡ kế hoạch). Trước đây, hàng tháng, buồng trứng đã tiết ra kích thích tố nữ là Estrogen, chuẩn bị cho lớp nội mạc tử cung đón trứng rụng, sau đó thể vàng (khi trứng rụng, phần bọc trứng còn lại gọi là thể vàng ) tiết ra Progesteron để “ lót ổ “ đón trứng một khi trứng được thụ tinh. Nếu trứng không thụ tinh, nghĩa là không gặp được tinh trùng thì lớp nội mạc đó sẽ tróc ra, tự hủy đi , tạo ra cái gọi là kinh nguyệt . Rồi chu kỳ tiếp diễn cho tháng tiếp theọ Nay ở tuổi tiền mãn kinh, trứng đã không rụng nữa, không còn tiết Estrogen nữa và gây ra một hội chứng gọi là hội chứng tiền mãn kinh : có thể đột ngột , có thể từ từ, bắt đầu bằng sự có kinh không đều đặn nữa, ngày càng thưa dần rồi chấm dứt hẳn . cu!ng có trường hợp rong kinh, “trồi sụt “ bất thường .... nói chung ra vẫn gọi là rối loạn kinh nguyệt thường thấy trong thời kỳ này . Hệ thống sinh dục nữ sẽ dần teo đi, kích thích tố nữ dừng sản xuất. Do vậy, các dấu hiệu “nữ tính” sẽ giảm sút , nhiều người thấy giọng nói lại , ồ ề như nam giới , cơ thể bớt những đường cong, tóc khô, dễ gãy, da khô ráp, mất lớp mỡ dưới da làm cho da nhăn nheo, ngực mềm nhão do tuyến vú teo dần, và đôi khi xuất hiện râu ở mép, lông tay lông chân rậm rạp hơn, xoăn tít hơn. Dễ mập ra , mỡ tập trung ở bụng và đùi làm cho dáng bệ vệ nặng nề hơn . Thường thấy xuất hiện cơn “bốc hỏa” ở mặt , ở cổ , ngực, mồ hôi tuá ra nhất là về đêm làm mất ngủ , kèm với khó ở , nhức đầu, mệt mõi, cáu gắt, bứt rứt, tim đập nhanh và thường đi với sự “ lãnh cảm “, không còn thấy hứng thú về tình dục do âm hộ , âm đạo khô, teo dần . Nhiêù người có cảm giác suy sụp, chán nản , hay tự chỉ trích mình, dễ nóng nảy, gắt gỏng và tánh tình dễ thay đổi, nới vui vẻ đó đã quạu quọ , cau có ngaỵ Người ta đã chứng minh ảnh hưởng của Estrogen bằng cách cho bù kích thích tố này, các hiện tượng trên .... biến mất . Thế nhưng, sử dụng biện pháp bù kích thích tố là một con dao hai lưỡi, phải có chỉ định của bác sĩ và phải được kiểm soát chặt chẽ vì có thể có những phản ứng phụ , không kể có khả năng gây ung thư . Hiểu tiến trình sinh lý của người nữ như vậy rồi ta thấy ai đó trong tuổi này bỗng dưng thay đổi tánh tình, đâm ra cau có, gắt gỏng, quạu quọ bất thường thì có thể nghĩ : “ Ấy là do Estrogen đó ! “ .


Tuổi “ mãn kinh” ở nam giới có khác hơn . Trước hết là đến chậm hơn khoảng năm bảy năm , và tiến triển cũng chậm hơn. Cũng chẳng có gì rõ ràng như ở nữ giới , nhưng tình trạng “ khủng hoảng “ tâm sinh lý có thể kéo dài từ tuổi 40 đến 60 và trầm trọng hơn. Các yếu tố tâm lý xã hội ảnh hưởng khá mạnh . Đàn ông ở tuổi này là phần lớn đã thành đạt , có một vị trí nhất định trong xã hội , có kinh tế tương đối ổn định , có người còn khá giả và có chức vụ , quền lực . Nhiều người do công việc làm ăn, công tác, luôn phải dự các buổi họp , dự các bữa tiệc tùng, ăn nhậu , thuốc lá rít liên tục và say sưa với những thành công này khác, chịu ảnh hưởng mạnh của nhóm bạn bè, dễ đột ngột mắc những thứ bệnh nặng không ngờ trước , như cao huyết áp, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch naõ, đái đường .....
Nhưng một trong những nỗi lo ầm ỉ mà sâu sắc là hiện tượng bất thường về tình dục . Nhiều người một hôm ngạc nhiên bỗng thấy mình ..... muốn đi tu, không còn cảm thấy ham muốn tình dục nữa, hoặc tin`h dục biến đổi dưới dạng này hay dạng khác, cái mà người ta vẫn gọi là “ lệch lạc “ . Nhiều lúc họ bỗng “ cụt hứng “, “ nghẹn ngào “ , có khi nói như giới ..... chuyên môn là “ khóc ngoài quan aỉ “ trong lúc mà họ tưởng họ đang ở thế mạnh, uy lực trùm thiên hạ . Thế rồi nào tam tinh hải cẩu bổ thận hoàn, nào ngọc dương, nào ngầu pín, nào Viagra .... để ráng tìm cách phục hồi , ráng chứng tỏ năng lực nam tính của mình, nhưng có ngươì khi thành công khi thất bại , có người “ có khói mà không có lửa “, rồi sợ hãi tìm đến các cột điện quảng cáo chữa yếu sinh lý, liệt dương , nhược dương, suy nhược sinh dục .... Thuốc gì cũng mua, giá nào cũng mua, và tìm đến các nhà “chuyên môn” . Đa số là bịp, đôi khi thành công nhờ yếu tố tâm lý trị liệu nhiều hơn . Có người chỉ nhờ ăn hột sầu riêng mà hết .... yếu sinh lý, do hột sầu riêng trông giống .... tinh hoàn. Nhiều người trốn chạy bằng cách ngày càng lao vào công việc, “ bỏ bê “ gia đình, nhiều người vội vàng tìm kiếm những mối tình dễ dãi ở các quán bia ôm, ổ mại dâm, nhất là sau khi nhậu nhẹt , say xỉn, bị khích bác, chế giễu của bạn bè, và do đó có nguy cơ mắc thêm bệnh lây truyền qua đường tình dục . Các yếu tố sinh lý, sự nghiệp , xã hội , gia đình .... tác động chằng chịt tạo ra những rối loạn khó biết rõ nguyên nhân đưa đến những khó khăn đặt biệt cho người đàn ông , nhiều khi không thể chia sẻ cùng ai . Trong khi đó những nghiên cứu cho thấy người vợ ở tuổi này , sau khi thoát khỏi trách nhiệm với con cái , lại “ quan tâm “ đến chồng nhiều hơn, “ chăm sóc “ chồng kỹ hơn, tạo thêm những rắc rối cho gia đình nhiều khi phải đi tới ly thân, ly dị , mặc dù lý do tình dục này ít khi được “ thật thà khai báo” trong các cuộc điều tra xã hội học ở ta ....
Khả năng tính dục & có con ở đàn ông có thể kéo dài hơn nhưng cũng yếu dần đi vì kích thích tố nam là Testosteron do tinh hoàn tiết ra đã cạn dần, tinh trùng đã không đủ cả số lượng và chất lượng. Lúc này nam giới cũng có những triệu chứng giống với mãn kinh ở nữ giới, cũng có những cơn bốc hỏa, đổ mồ hôi, tim đập nhanh, chóng mặt, mất ngủ, nhức mỏi .... Dáng bệ vệ , lên cân, bụng to , lưng gù và đôi khi do thiếu kích thích tố nam nên giọng nói trở nên “ thanh tao “ hơn, rụng tóc, rụng râu .... như Nhạc Bất Quần, dù không hề vung kiếm.
Nhưng nỗi lo âu lớn nhất vẫ là cảm giác “ cuồng phong cánh mỏi “ . Một anh bác sĩ, bạn tôi, đẹp trai, hào hoa phong nhã , nay ngoài 50 đã mắt mờ tai kém, có một bài thơ khá hay tôi còn nhớ được hai câu :

“ Con chim già trong ta , không còn bay được nữa “ .

Con chim , ấy là anh muốn nói đến cái tuổi trẻ vùng vẫy, một thời không xa! Nói chung , đàn ông ở tuổi “ tắt kinh “ này dễ chán nản, lo lắng , bực bội, nhức đầu, cáu gắt, mệt mỏi . Thất bại trong công ăn việc làm, cạnh tranh căng thẳng trong nghề nghiệp, khó khăn chồng chất trong đời sống gia đình sẽ càng làm nặng nề thêm tình trạng này ở người đàn ông. Việc phải về hưu đối với nhiều người – nếu không được chuẩn bị trước – sẽ là một nỗi khổ đau vì phải từ bỏ công việc , quyền hành, thú vui lao động , đóng góp cho gia đình và xã hội, một số người còn bị đánh giá yếu kém năng lực càng làm cho tình trạng thêm bi đát . Những người đàn ông làm việc tay chân vất vả , quần quật kiếm sống qua ngày dĩ nhiên là không để ý gì đến năm tháng, không băn khoăn nhiều về điều này điều khác nhưng vẫn trải qua những thay đổi về sinh lý dẫn đến những nỗi chán chường, thất vọng , dễ tìm quên trong những chén rượu, canh bạc, và cũng gặp không ít những phiền phức trong quan hệ gia đình.


Nguy cơ lớn nhất cho gia đình là cả hai , nam & nữ đều đang ở trong thời kỳ khó khăn, nếu không hiểu biết đầy đủ dễ đi đến tan vỡ vì người này khó thể chấp nhận người kia, mà người nào cũng bức bối, dễ thay đổi cảm xúc, dễ nóng giận, dễ xúc phạm, làm mếch lòng nhau . Nếu được hiểu biết, được chuẩn bị tốt , họ có thể cảm thông , tha thứ và biết chờ đợi nhau, không làm trầm trọng thêm tình trạng không hay , và như vậy họ sẽ có một tuổi già hạnh phúc bên nhau .

Source Internet.