Chào các bạn,
Con người chúng ta nếu có liên hệ gì đó thành một nhóm là bắt đầu có tinh thần đảng phái, băng đảng.
Hai nhóm khán giả xem bóng, mỗi nhóm ủng hộ một đội, và đánh nhau trong trận bóng hay sau trận bóng là chuyện thường. Thế có ngu dốt không?
Nếu nhóm đó lại có nhiều thủ tục để bạn được vào, như một đảng chính trị hay một tôn giáo, thì ngu dốt đó có thể tăng lên một triệu lần. Chỉ cần liếc qua lịch sử chiến tranh của các tôn giáo và các đảng phái chính trị là đủ hiểu.
Nhưng “đảng” là gì? Tiếng Hán Việt, chữ đảng có nhiều nghĩa. Một số nghĩa liên hệ đến đề tài chúng ta đang nói chuyện là:
– Họ (tên họ)
– Họ hàng. Phụ đảng: họ hàng bên cha. Mẫu đảng: họ hàng bên mẹ.
– Tổ chức hành chánh ngày xưa, 100 nhà là một đảng. Hương đảng là làng xóm.
– Đảng chính trị.
– Phe nhóm: băng đảng. “Kết đảng doanh tư” là cấu kết với nhau cầu lợi riêng. “Hồ quần cẩu đảng” là bè nhóm lang sói (chuyên làm bậy).
– Bè bạn. “Ta tai ngô đảng nhị tam tử, An đắc chí lão bất canh quy” – Hỡi ơi, bạn bè ta hai ba người, Làm sao tới già lại không về?
– Hùa theo, a dua, thiên vị. “Ngô văn quân tử bất đảng, quân tử diệc đảng hồ?” – Tôi nghe quân tử không thiên vị, hóa ra quân tử cũng thiên vị sao? (Luận Ngữ)
Đại khái “đảng” nghĩa là như thế: tụm lại và có khuynh hướng thiên vị cho phe nhóm mình.
Khổng tử nói: “Quân tử quần nhi bất đảng.” Tức là, quân tử tụ lại nhưng không đảng. Quân tử tụ lại nhưng không thiên vị, vẫn công bình và khách quan với tất cả mọi người – người phe ta hay người ngoài.
Nếu quân tử quần nhi bất đảng thì thế giới hòa bình, phải không các bạn? Ngồi cùng đảng ta mà ta không thiên vị đối với người ngoài. Ngồi cùng đạo ta mà ta không thiên vị nội đạo ngoại đạo. Ngồi cùng họ hàng ta mà ta không thiên vị với họ hàng chống người ngoài một cách bất công.
Nói vậy, không có nghĩa là ta không thấy giá trị những người gần ta. Giang hồ hiểm ác. Chỉ người thân ta, ta mới hiểu nhiều – bố mẹ, anh chị em, bè bạn, người cùng trường, cùng nhà thờ, cùng chùa, cùng đảng… thì thân cận nhau thường hơn và hiểu nhau hơn. Cho nên làm việc với những người đã thân cận với mình rồi vẫn chắc ăn hơn là đọc quảng cáo trên báo để tìm người ở chốn giang hồ hiểm ác, phải không?
Thiên hạ làm chính trị, kinh tế, thường chọn các bạn họ đã biết lâu để làm việc với họ. Người ta nói đó là băng đảng. Nhưng nếu bạn không chọn người mình đã biết, mà lại chọn người mình chẳng biết, chọn xong rồi tối ngày cãi nhau thì làm việc thế nào được? Làm càng lớn càng cần người rất thân và rất tín cẩn với mình, và người như thế thì không đăng quảng cáo mà tìm được, nhưng nằm trong iPhone của mình.
Thế thì làm sao làm việc với băng đảng mà “bất đảng” (không đảng) như Khổng Tử nói. “Bất đảng” này có nghĩa là “không thiên vị.” Suy nghĩ công minh, đúng thì làm, không phải cứ người của mình là mình nghe theo.
Làm kinh doanh, thì khách hàng nói, phê phán, chỉ trích, ta phải chịu khó nghe, nếu không thì sập tiệm lớn. Nói về kinh doanh, chỉ trích của khách hàng quan trọng bằng 100 lần chỉ trích của nhân viên (vì nhân viên thường chẳng dám chỉ trích phe ta).
Chính trị cũng vậy, dân ta thán, dân kêu oan, thì rất quan trọng để nghe, vì người đảng ta cũng như ta, nghĩa là không hiểu được dân như người dân hiểu chính họ.
Cho nên ngồi cái thân trong đảng, mà bất đảng về tư duy là như thế. Ngồi cùng đảng mà không thiên vị với ai, ngoài hay trong đảng.
Các bạn có làm được điều đó không? Không dễ như bạn nghĩ đâu. Ngồi trong đảng chính trị, nói gì mà các bạn đồng đảng không đồng ý, thì rất có thể bạn bị phê bình thiếu trung thành với đảng, dù bạn đúng hay sai. Ngồi trong đạo mà phê phán đạo mình hay/và biện hộ cho đạo khác thì có thể được mọi người gán cho nhãn “lạc đạo” hay “phản đạo”.
Con người khi ngồi một nhóm thì dữ dằn lắm các bạn. Những người cực kỳ dễ thương khi nói chuyện riêng với mình, ngồi với băng nhóm của họ, họ có thể thành dữ dằn như là một người khác hoàn toàn. Rất là sửng sốt! (Mình đã thấy tận mắt nhiều người như thế. Cực kỳ dễ thương khi giao tiếp bình thường, đến khi quý vị nói chuyện chính trị, nhất là đọc diễn văn chính trị, quý vị thành dữ dằn như sói. Kinh khủng. Mình là dân sống đánh nhau chuyên nghiệp – trong tòa án và trong võ đường, nhưng đến khi thấy các vị hiền lành hóa phép thành hổ chính trị, mình sợ luôn, cảm thấy mình hiền như bụt, đáng được Phật xoa đầu. Vì thế mình rất không ưa chính trị, một loại thuốc độc giết người trong một giây, biến tiên bà thành hổ già tức thì).
Cho nên các bạn đừng nghĩ rằng bạn có thể ngồi với đảng mà bất đảng. Muốn ngồi với đảng mà bất đảng, bạn cần trí tuệ để biết đúng sai, cần can đảm để nói sự thật, và cần thông minh để nói nhẹ nhàng mà không ăn đòn (hay là thông minh đủ để nín thinh nếu cảm thấy nói ra thì không ổn).
Vậy đó, bạn cần trí tuệ, can đảm, và thông minh để có thể “quần” mà “bất đảng”.
Chúc các bạn luôn công minh dù ngồi với ai, đối với ai.
Mến,
Hoành
© copyright 2017
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
