... Sau những lần đến Virginia, đã hòa mình trong sinh hoạt ở đó, cũng đã gợi lên trong tôi những suy nghĩ làm tôi không khỏi ray rứt: Cũng như đất nước tôi, vùng đất Potomac cũng đã diễn ra những trận đánh đẫm máu nhất của lịch sử nước Mỹ trong cuộc nội chiến Nam Bắc Mỹ giữa phe Liên hiệp Miền Bắc( The Union) và Liên bang Miền Nam (The Confederacy) bắt đầu vào ngày 12.4. 1861 và kết thúc vào ngày 9.5.1865 với Hậu quả của cuộc phân tranh là 970.000 người chết, trong đó 620.000 là binh lính, gần hai phần ba chết do bệnh tật và ảnh hưởng lên những mặt khác của xã hội.
Cuộc chiến tranh đó đã để lại những cảm nghĩ khác nhau trong lòng người dân Mỹ và những lý giải khác nhau cho những nhà sử học.
Cho đến nay nhiều người Mỹ vẫn còn tiếp tục tranh cãi về nguyên nhân và những khía cạnh của cuộc chiến tàn khốc này, một số chuyên gia cho rằng cuộc chiến xoay quanh quyền của các tiểu bang được tách khỏi liên bang. Nhưng những người khác cho rằng 11 tiểu bang miền Nam đòi ly khai vì muốn bảo vệ chế độ nô lệ mà Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln thời đó muốn bãi bỏ.,
Lại nói về những trận đánh ở Potomac. Quân đội Liên bang Miền Nam của Tướng Lee đã vượt Sông Potomac, từ rạng sáng trận Antietam mở màn bằng cuộc tấn công của Quân đoàn 1 thuộc Liên hiệp Miền Bắc ( The Union) do Tướng Hooker, biệt danh “Joe Chiến”, chỉ huy nhằm vào mé trái của quân Liên bang. Cuộc cận chiến giữa các hỏa tuyến hạn hẹp diễn ra ác liệt không ngưng nghỉ. Hooker yểm trợ cuộc tấn công của mình bằng một hàng pháo gần 40 chiếc, phá vỡ hàng ngũ Liên minh ở phía xa của cánh đồng ngô. Nhưng tất cả không nằm ngoài những tính toán của Tướng Lee. Ông đã điều quân từ những đơn vị khác sang hỗ trợ Jackson phòng ngự ở mé trái. Theo đó, Sư đoàn Texas của Tướng John Bell Hood đã giáng một cú mạnh vào các trung đoàn của Hooker và đẩy lùi quân Liên hiệp ra phía bên kia đồng ngô, giúp vá lại phòng tuyến của Liên minh. Mãi đến lúc này, Quân đoàn XII của Tướng Joseph Mansfield (phe Liên hiệp) mới thực sự lâm trận, dù nhiệm vụ của đơn vị này đáng lẽ phải là tăng cường sức mạnh tấn công cho Tướng Hooker. Nhưng khi tới nơi, quân của Hooker đã đánh xong trận và đến đúng lúc phe Liên hiệp mở một cuộc phản công khiến chính Quân đoàn XII cũng bị đẩy lùi.
Đây là những diễn biến chủ đạo trên chiến trường Antietam trong cả ngày hôm đó. Trong khi quân của Tướng McClellan tham chiến rời rạc, mỗi lần một quân đoàn và chỉ tấn công vào một vị trí riêng lẻ trong hàng ngũ của đối phương, thì quân của Tướng Lee di chuyển nhịp nhàng, hoán đổi vị trí liên tục trong một cuộc thao diễn chiến thuật khôn lường phát huy tác dụng bảo toàn lực lượng..
Đến giai đoạn kết thúc, khi cố gắng bảo vệ Petersburg thất bại, quân đội miền Nam rút lui nhưng đã bị truy kích và đánh bại, cuối cùng Tướng Robert Edward Lee phải đầu hàng Tướng Grant chỉ huy quân đội Liên hiệp tại làng Appomattox Court House thuộc Virginia vào ngày 9 tháng 4 năm 1865 - đây là thời điểm chấm dứt cuộc chiến tương tàn giữa hai miền Nam Bắc Hoa Kỳ. Nhưng điều tôi muốn nói là cách thức mà hai bên kết thúc chiến tranh.
(Tranh vẽ lại theo bức ảnh chụp thời đó: Tướng Grant, Bắc quân (áo sậm) bắt tay tướng Lee, Nam quân (áo xanh nhạt))
Tướng Lee đã nhắn cho tướng Grant là ông chuẩn bị đầu hàng. Tướng Grant nhắn lại, đề nghị tướng Lee chọn địa điểm bàn thảo việc qui hàng. Và căn nhà của một nhà thương buôn tên là Wilmer Mc. Lean tại làng Appomattox đã được chọn.
Đến ngày hẹn, tướng Lee mặc lễ phục mới tinh và đeo kiếm, còn tướng Grant xuất hiện muộn hơn trong bộ đồ tác chiến thường ngày còn dính bùn đất hành quân. Hai người ngồi trong phòng khách của ông Mc. Lean và hàn huyên thân mật về những kỷ niệm quân ngũ trong cuộc chiến tranh Mexico. Câu chuyện lâu đến nỗi tướng Lee sốt ruột, chủ động đề cập đến “mục đích buổi gặp gỡ của chúng ta ngày hôm nay là bàn về việc đầu hàng”. Tướng Grant bèn lấy cây bút chì và tờ giấy trắng viết vội những điều khoản và trao cho tướng Lee, trong đó có những nội dung nói về binh lính miền Nam:
1/ Không bị coi là phản quốc và không phải ở tù.
2/ Chính phủ coi binh lính miền Nam là những công dân bình thường nếu họ chấp hành tốt luật lệ.
3/ Được mang ngựa và lừa về nhà để giúp gia đình cày cấy vào mùa xuân.
Sau khi xem qua những điều tướng Grant vừa viết, tướng Lee nói:
- Những điều này sẽ có tác động tốt đến quân sĩ của tôi. Chúng sẽ góp phần quan trọng trong việc hòa giải dân tộc chúng ta”.
Tướng Lee cho biết ông sẽ trao trả những tù binh miền Bắc vì ông không có đủ lương thực cho họ. Tướng Grant đáp lại rằng ông sẽ gửi ngay cho binh lính miền Nam 25.000 phần lương thực khô. Ông cũng ra lệnh cho in 28.231 giấy phóng thích cho binh lính miền Nam.
Khi tin phe miền Nam đầu hàng bay đến doanh trại, quân miền Bắc định bắn đại pháo chào mừng. Tướng Grant ra lệnh ngưng ngay lập tức các hoạt động ăn mừng. Ông nói với các sĩ quan dưới quyền: “Chiến tranh đã kết thúc. Giờ đây họ đã là đồng bào của chúng ta” .
Ngày 12 tháng 4 năm 1865, quân đội của tướng Lee tiến vào ngôi làng Appomattox để giao nộp vũ khí. Tướng Joshua L.Chamberlain của miền Bắc được chỉ định tiếp nhận binh sĩ qui hàng. Trước hàng quân miền Bắc nghiêm chỉnh, ông nhìn những binh sĩ miền Nam bại trận đi vào làng.
Với, cảm xúc dâng trào, sau này ông viết lại: “Giây phút đó làm tôi thực sự xúc động. Tôi quyết định đánh dấu sự kiện này bằng một hành động, không gì khác hơn là giơ tay chào kiểu nhà binh. Tôi biết có người sẽ chỉ trích tôi về cử chỉ này. Tôi đã không xin phép và cũng không yêu cầu sự tha thứ về hành động này. Đối diện với chúng tôi là những chiến binh, bại trận nhưng can trường, là biểu tượng cho tinh thần trượng phu, không rã rời, không đau khổ, bất chấp hy sinh và không có gì khuất phục được họ. Giờ đây, họ là những người ốm yếu và đói khát, nhưng họ hiên ngang nhìn thẳng vào chúng tôi, làm sống dậy những ràng buộc thiêng liêng cao cả hơn bao giờ hết. Không có lý do gì để những đấng nam nhi ấy không được hội nhập vào Hợp Chủng Quốc vững vàng của chúng ta”.
Sau đó tất cả hàng ngũ quân miền Bắc thắng trận từ đơn vị này đến đơn vị khác đều nghiêm chỉnh giơ tay chào kiểu nhà binh. Vị tướng dẫn đầu đoàn quân miền Nam đầu cúi xuống trong buồn bã, chợt nhận ra và ngồi thẳng lại trên lưng ngựa, giơ tay chào đáp lễ. Ông ra lệnh cho các đơn vị theo sau tuân theo nghi lễ quân sự khi đi ngang qua đoàn quân miền Bắc. Không có kèn thắng trận, không có tiếng trống, tiếng hô, tiếng reo hò mừng chiến thắng, không một lời nói hay tiếng xì xầm… Một sự im lặng đến nghẹt thở.
Từ sáng sớm đến chiều tối, những người lính miền Nam đều giơ tay chào khi đi ngang qua hàng quân miền Bắc cũng đang giơ tay chào. Họ giao nộp vũ khí, những lá cờ trận rách tơi tả của miền Nam và trở về quê. Gần 100.000 quân miền Nam đã qui hàng ở làng Apppmattox. Vài ngày sau tất cả rời khỏi nơi này, ngôi làng trở lại cuộc sống bình thường.
Tướng Lee và tướng Grant đã đi vào lịch sử như những huyền thoại. Nhưng đằng sau câu chuyện ở làng Appomattox là bàn tay đạo diễn của Tổng thống Abraham Lincoln, lẽ đương nhiên cũng là một nhân vật huyền thoại . Ông thường nói rằng ông mong muốn cuộc chiến kết thúc trong sự khoan dung. Ông Ron Wilson nói rằng Tổng thống Lincoln và tướng Grant đã gặp nhau hai tuần trước đó trên chiến hạm River Queen ở sông James. Họ đã thảo luận rất lâu về hình thức kết thúc chiến tranh và những xáo trộn có thể xảy ra trong thời kỳ hậu chiến. Tổng thống Lincoln đã nói với tướng Grant: “Hãy để họ buông súng một cách thoải mái”.
(Bức ảnh Quân đội miền Nam đang đợi Quân đội miền Bắc đến tiếp thu)
Tướng Robert E. Lee đã đầu hàng quân đội Liên hiệp Miền Bắc tại Appomattox, bang Virginia. Nhưng điều đáng trân trọng, chính là thái độ, cách hành xử của phe thắng trận dành cho vị tướng bại trận miền Nam nầy hết sức kính trọng, chân thành và không chút hận thù.
Những câu chuyện được thuật lại trong sử sách về quyết định khó khăn của tướng Robert E. Lee khi ông từ chối lời mời giữ quyền chỉ huy trong quân đội miền Bắc để chọn phục vụ cho miền Nam vì quê quán ông ở Virginia, một bang miền Nam, cùng những câu chuyện về đức khiêm tốn của ông trước những chiến tích lừng lẫy cũng như những thất bại mà ông trải qua. Sau khi quân đội miền Nam thất trận, tướng Robert E. Lee nói với các hàng binh dưới quyền ông rằng: “Hãy từ bỏ lòng hận thù và để thế hệ con cháu của quí vị nhớ rằng họ đều là đồng bào, là công dân của nước Mỹ”. Theo tôi, có lẽ người Mỹ đã lớn lên, đã văn minh và tiến bộ hơn các dân tộc khác bởi họ luôn biết gạt bỏ lòng thù hận, biết coi trọng tình tự dân tộc của mình.
Những gì mà vị tướng lãnh này đạt được nhưng lại ít được người Mỹ biết đến là những thành quả trong những năm sau khi cuộc chiến kết thúc. Ông nhận chức Viện trưởng một Viện đại học nghèo đang bên bờ vực khánh tận, Đại học Washington ở Lexington, bang Virginia và ủng hộ Tổng thống Hoa Kỳ Andrew Johnson trong chương trình tái thiết đất nước và hòa giải giữa các vùng đối địch nhau. Ở chức vụ Viện trưởng, ông không nhấn mạnh đến những môn học từ chương, cổ điển nữa, mà chú trọng nhiều đến việc giảng dạy cho sinh viên những kỹ năng thực tiễn để có thể giúp tái thiết miền Nam.
Chương trình đầu tiên của nước Mỹ giảng dạy về ngành báo chí được đem áp dụng ở đại học này là một thí dụ điển hình. Các khóa dạy về kinh doanh, khoa học và nông nghiệp là những thí dụ kế tiếp. Được đặt tên là Washington and Lee University, giờ đây Trường đại học tư và nhỏ này phát triển một cách rất tốt đẹp và tạo được dấu ấn đặc biệt.
Điều đau đớn và tiếc nuối của tôi khi kết thúc bài viết này, vì tôi hiểu rằng chiến tranh Việt Nam (1955-1975) đã kết thúc sau cuộc nội chiến Hoa Kỳ (1861-1865) đúng 90 năm, nghĩa là gần một thế kỷ, nhưng oái oăm thay những người lãnh đạo cuộc chiến tranh Việt Nam đã không rút được bài học nào hoặc kinh nghiệm gì từ cuộc chiến tranh tương tàn đó để đưa đất nước tiến bộ và phát triển như sự kỳ vọng của nhân dân.
Cuộc chiến tranh đó đã để lại những cảm nghĩ khác nhau trong lòng người dân Mỹ và những lý giải khác nhau cho những nhà sử học.
Cho đến nay nhiều người Mỹ vẫn còn tiếp tục tranh cãi về nguyên nhân và những khía cạnh của cuộc chiến tàn khốc này, một số chuyên gia cho rằng cuộc chiến xoay quanh quyền của các tiểu bang được tách khỏi liên bang. Nhưng những người khác cho rằng 11 tiểu bang miền Nam đòi ly khai vì muốn bảo vệ chế độ nô lệ mà Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln thời đó muốn bãi bỏ.,
Lại nói về những trận đánh ở Potomac. Quân đội Liên bang Miền Nam của Tướng Lee đã vượt Sông Potomac, từ rạng sáng trận Antietam mở màn bằng cuộc tấn công của Quân đoàn 1 thuộc Liên hiệp Miền Bắc ( The Union) do Tướng Hooker, biệt danh “Joe Chiến”, chỉ huy nhằm vào mé trái của quân Liên bang. Cuộc cận chiến giữa các hỏa tuyến hạn hẹp diễn ra ác liệt không ngưng nghỉ. Hooker yểm trợ cuộc tấn công của mình bằng một hàng pháo gần 40 chiếc, phá vỡ hàng ngũ Liên minh ở phía xa của cánh đồng ngô. Nhưng tất cả không nằm ngoài những tính toán của Tướng Lee. Ông đã điều quân từ những đơn vị khác sang hỗ trợ Jackson phòng ngự ở mé trái. Theo đó, Sư đoàn Texas của Tướng John Bell Hood đã giáng một cú mạnh vào các trung đoàn của Hooker và đẩy lùi quân Liên hiệp ra phía bên kia đồng ngô, giúp vá lại phòng tuyến của Liên minh. Mãi đến lúc này, Quân đoàn XII của Tướng Joseph Mansfield (phe Liên hiệp) mới thực sự lâm trận, dù nhiệm vụ của đơn vị này đáng lẽ phải là tăng cường sức mạnh tấn công cho Tướng Hooker. Nhưng khi tới nơi, quân của Hooker đã đánh xong trận và đến đúng lúc phe Liên hiệp mở một cuộc phản công khiến chính Quân đoàn XII cũng bị đẩy lùi.
Đây là những diễn biến chủ đạo trên chiến trường Antietam trong cả ngày hôm đó. Trong khi quân của Tướng McClellan tham chiến rời rạc, mỗi lần một quân đoàn và chỉ tấn công vào một vị trí riêng lẻ trong hàng ngũ của đối phương, thì quân của Tướng Lee di chuyển nhịp nhàng, hoán đổi vị trí liên tục trong một cuộc thao diễn chiến thuật khôn lường phát huy tác dụng bảo toàn lực lượng..
Đến giai đoạn kết thúc, khi cố gắng bảo vệ Petersburg thất bại, quân đội miền Nam rút lui nhưng đã bị truy kích và đánh bại, cuối cùng Tướng Robert Edward Lee phải đầu hàng Tướng Grant chỉ huy quân đội Liên hiệp tại làng Appomattox Court House thuộc Virginia vào ngày 9 tháng 4 năm 1865 - đây là thời điểm chấm dứt cuộc chiến tương tàn giữa hai miền Nam Bắc Hoa Kỳ. Nhưng điều tôi muốn nói là cách thức mà hai bên kết thúc chiến tranh.
(Tranh vẽ lại theo bức ảnh chụp thời đó: Tướng Grant, Bắc quân (áo sậm) bắt tay tướng Lee, Nam quân (áo xanh nhạt))
Tướng Lee đã nhắn cho tướng Grant là ông chuẩn bị đầu hàng. Tướng Grant nhắn lại, đề nghị tướng Lee chọn địa điểm bàn thảo việc qui hàng. Và căn nhà của một nhà thương buôn tên là Wilmer Mc. Lean tại làng Appomattox đã được chọn.
Đến ngày hẹn, tướng Lee mặc lễ phục mới tinh và đeo kiếm, còn tướng Grant xuất hiện muộn hơn trong bộ đồ tác chiến thường ngày còn dính bùn đất hành quân. Hai người ngồi trong phòng khách của ông Mc. Lean và hàn huyên thân mật về những kỷ niệm quân ngũ trong cuộc chiến tranh Mexico. Câu chuyện lâu đến nỗi tướng Lee sốt ruột, chủ động đề cập đến “mục đích buổi gặp gỡ của chúng ta ngày hôm nay là bàn về việc đầu hàng”. Tướng Grant bèn lấy cây bút chì và tờ giấy trắng viết vội những điều khoản và trao cho tướng Lee, trong đó có những nội dung nói về binh lính miền Nam:
1/ Không bị coi là phản quốc và không phải ở tù.
2/ Chính phủ coi binh lính miền Nam là những công dân bình thường nếu họ chấp hành tốt luật lệ.
3/ Được mang ngựa và lừa về nhà để giúp gia đình cày cấy vào mùa xuân.
Sau khi xem qua những điều tướng Grant vừa viết, tướng Lee nói:
- Những điều này sẽ có tác động tốt đến quân sĩ của tôi. Chúng sẽ góp phần quan trọng trong việc hòa giải dân tộc chúng ta”.
Tướng Lee cho biết ông sẽ trao trả những tù binh miền Bắc vì ông không có đủ lương thực cho họ. Tướng Grant đáp lại rằng ông sẽ gửi ngay cho binh lính miền Nam 25.000 phần lương thực khô. Ông cũng ra lệnh cho in 28.231 giấy phóng thích cho binh lính miền Nam.
Khi tin phe miền Nam đầu hàng bay đến doanh trại, quân miền Bắc định bắn đại pháo chào mừng. Tướng Grant ra lệnh ngưng ngay lập tức các hoạt động ăn mừng. Ông nói với các sĩ quan dưới quyền: “Chiến tranh đã kết thúc. Giờ đây họ đã là đồng bào của chúng ta” .
Ngày 12 tháng 4 năm 1865, quân đội của tướng Lee tiến vào ngôi làng Appomattox để giao nộp vũ khí. Tướng Joshua L.Chamberlain của miền Bắc được chỉ định tiếp nhận binh sĩ qui hàng. Trước hàng quân miền Bắc nghiêm chỉnh, ông nhìn những binh sĩ miền Nam bại trận đi vào làng.
Với, cảm xúc dâng trào, sau này ông viết lại: “Giây phút đó làm tôi thực sự xúc động. Tôi quyết định đánh dấu sự kiện này bằng một hành động, không gì khác hơn là giơ tay chào kiểu nhà binh. Tôi biết có người sẽ chỉ trích tôi về cử chỉ này. Tôi đã không xin phép và cũng không yêu cầu sự tha thứ về hành động này. Đối diện với chúng tôi là những chiến binh, bại trận nhưng can trường, là biểu tượng cho tinh thần trượng phu, không rã rời, không đau khổ, bất chấp hy sinh và không có gì khuất phục được họ. Giờ đây, họ là những người ốm yếu và đói khát, nhưng họ hiên ngang nhìn thẳng vào chúng tôi, làm sống dậy những ràng buộc thiêng liêng cao cả hơn bao giờ hết. Không có lý do gì để những đấng nam nhi ấy không được hội nhập vào Hợp Chủng Quốc vững vàng của chúng ta”.
Sau đó tất cả hàng ngũ quân miền Bắc thắng trận từ đơn vị này đến đơn vị khác đều nghiêm chỉnh giơ tay chào kiểu nhà binh. Vị tướng dẫn đầu đoàn quân miền Nam đầu cúi xuống trong buồn bã, chợt nhận ra và ngồi thẳng lại trên lưng ngựa, giơ tay chào đáp lễ. Ông ra lệnh cho các đơn vị theo sau tuân theo nghi lễ quân sự khi đi ngang qua đoàn quân miền Bắc. Không có kèn thắng trận, không có tiếng trống, tiếng hô, tiếng reo hò mừng chiến thắng, không một lời nói hay tiếng xì xầm… Một sự im lặng đến nghẹt thở.
Từ sáng sớm đến chiều tối, những người lính miền Nam đều giơ tay chào khi đi ngang qua hàng quân miền Bắc cũng đang giơ tay chào. Họ giao nộp vũ khí, những lá cờ trận rách tơi tả của miền Nam và trở về quê. Gần 100.000 quân miền Nam đã qui hàng ở làng Apppmattox. Vài ngày sau tất cả rời khỏi nơi này, ngôi làng trở lại cuộc sống bình thường.
Tướng Lee và tướng Grant đã đi vào lịch sử như những huyền thoại. Nhưng đằng sau câu chuyện ở làng Appomattox là bàn tay đạo diễn của Tổng thống Abraham Lincoln, lẽ đương nhiên cũng là một nhân vật huyền thoại . Ông thường nói rằng ông mong muốn cuộc chiến kết thúc trong sự khoan dung. Ông Ron Wilson nói rằng Tổng thống Lincoln và tướng Grant đã gặp nhau hai tuần trước đó trên chiến hạm River Queen ở sông James. Họ đã thảo luận rất lâu về hình thức kết thúc chiến tranh và những xáo trộn có thể xảy ra trong thời kỳ hậu chiến. Tổng thống Lincoln đã nói với tướng Grant: “Hãy để họ buông súng một cách thoải mái”.
(Bức ảnh Quân đội miền Nam đang đợi Quân đội miền Bắc đến tiếp thu)
Tướng Robert E. Lee đã đầu hàng quân đội Liên hiệp Miền Bắc tại Appomattox, bang Virginia. Nhưng điều đáng trân trọng, chính là thái độ, cách hành xử của phe thắng trận dành cho vị tướng bại trận miền Nam nầy hết sức kính trọng, chân thành và không chút hận thù.
Những câu chuyện được thuật lại trong sử sách về quyết định khó khăn của tướng Robert E. Lee khi ông từ chối lời mời giữ quyền chỉ huy trong quân đội miền Bắc để chọn phục vụ cho miền Nam vì quê quán ông ở Virginia, một bang miền Nam, cùng những câu chuyện về đức khiêm tốn của ông trước những chiến tích lừng lẫy cũng như những thất bại mà ông trải qua. Sau khi quân đội miền Nam thất trận, tướng Robert E. Lee nói với các hàng binh dưới quyền ông rằng: “Hãy từ bỏ lòng hận thù và để thế hệ con cháu của quí vị nhớ rằng họ đều là đồng bào, là công dân của nước Mỹ”. Theo tôi, có lẽ người Mỹ đã lớn lên, đã văn minh và tiến bộ hơn các dân tộc khác bởi họ luôn biết gạt bỏ lòng thù hận, biết coi trọng tình tự dân tộc của mình.
Những gì mà vị tướng lãnh này đạt được nhưng lại ít được người Mỹ biết đến là những thành quả trong những năm sau khi cuộc chiến kết thúc. Ông nhận chức Viện trưởng một Viện đại học nghèo đang bên bờ vực khánh tận, Đại học Washington ở Lexington, bang Virginia và ủng hộ Tổng thống Hoa Kỳ Andrew Johnson trong chương trình tái thiết đất nước và hòa giải giữa các vùng đối địch nhau. Ở chức vụ Viện trưởng, ông không nhấn mạnh đến những môn học từ chương, cổ điển nữa, mà chú trọng nhiều đến việc giảng dạy cho sinh viên những kỹ năng thực tiễn để có thể giúp tái thiết miền Nam.
Chương trình đầu tiên của nước Mỹ giảng dạy về ngành báo chí được đem áp dụng ở đại học này là một thí dụ điển hình. Các khóa dạy về kinh doanh, khoa học và nông nghiệp là những thí dụ kế tiếp. Được đặt tên là Washington and Lee University, giờ đây Trường đại học tư và nhỏ này phát triển một cách rất tốt đẹp và tạo được dấu ấn đặc biệt.
Điều đau đớn và tiếc nuối của tôi khi kết thúc bài viết này, vì tôi hiểu rằng chiến tranh Việt Nam (1955-1975) đã kết thúc sau cuộc nội chiến Hoa Kỳ (1861-1865) đúng 90 năm, nghĩa là gần một thế kỷ, nhưng oái oăm thay những người lãnh đạo cuộc chiến tranh Việt Nam đã không rút được bài học nào hoặc kinh nghiệm gì từ cuộc chiến tranh tương tàn đó để đưa đất nước tiến bộ và phát triển như sự kỳ vọng của nhân dân.
Source Internet.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Lưu ý: Chỉ thành viên của blog này mới được đăng nhận xét.