Lục thập hoa giáp là gì?

Lục thập hoa giáp là gì?
Cách tính năm, tháng, ngày, giờ theo can chi

Lục thập hoa giáp là sự kết hợp 6 chu kỳ hàng can với 5 chu kỳ hàng chi thành hệ 60

Cách tính năm, tháng, ngày, giờ đều theo hệ số đó, gọi là lịch can chi. có 6 chu kỳ hàng can tức là có 6 giáp mà mỗi chu kỳ hàng can hay mỗi giáp gồm 10 can (đó là: Giáp, ất, bính, đinh, mậu, kỷ, canh, tân, nhâm, quí) nên gọi là lục thập hoa giáp.

Năm: Hết một vòng 60 năm từ giáp tý đến quí hợi. Từ năm thứ 61 trở lại giáp tý, năm thứ 121,181 ... cũng trở lại giáp tý. Đó là một điều trở ngại cho việc nghiên cứu sử, nếu không ghi chiều vua nào thì rất khó xác định. Một gia đình có ông và cháu cùng một tuổi, có khi tính tuổi cháu nhiều hơn tuổi ông, vậy nên khi tình thành dương lịch cần phải chú ý cộng trừ bội số của 60.

Con số cuối cùng của năm dương lịch ứng với các can:
0: canh (ví dụ canh tý 1780)
2: nhâm
3: quí
4: giáp
5; ất (ví dụ ất dậu 1945)
6: bính
7: đinh
8: mậu
9: Kỷ

Bảng tính đổi năm lịch can chi thành năm dương lịch

Cách tính: Cộng hoặc trừ bội số 60 còn dư bao nhiêu, đối chiếu bảng dưới đây sẽ biết năm Can- Chi

Chi/ can	giáp	ất	Bính	Đinh	Mậu	Kỷ	Canh	Tân	Nhâm	Quí
Tý	04		16		28		40		52
Sửu		05		17		29		41		53
Dần	54		06		18		30		42
Mão		55		07		19		31		43
Thìn	44		56		08		20		32
Tỵ		45		57		09		21		33
Ngọ	34		46		58		10		22
Mùi		35		47		59		11		23
Thân	24		36		48		00		12
Dậu		25		37		49		01		13
Tuất	14		26		38		50		02
Hợi		15		27		39		51		03

Tháng: Tháng giêng âm lịch luôn luôn là tháng dần, tháng hai là mão, cứ tuân theo thứ tự đó đến tháng 11 là tý, tháng chạp là Sửu (12 tháng ứng với 12 chi).
Tháng giêng của năm có hàng can giáp hoặc kỷ (ví dụ năm giáp tý, kỷ hợi) là tháng bính dần.
Tháng giêng của năm có hàng can bính, tân là tháng canh dần
Tháng giêng của năm có hàng can đinh, nhâm là tháng nhâm dần.
Tháng giêng của năm có hàng can mậu quí là tháng giáp dần
Trường hợp năm có tháng nhuận thì cứ theo tháng chính (không đổi).

Ngày: ngày âm lịch và ngày can chi chênh lệch nhau rất khó xác định. vị âm lịch trong 19 năm có 7 tháng nhuận, lại có tháng đủ 30 ngày tháng thiếu29 ngày theo trình tự không nhất định, nên tính ngày can chi theo dương lịch dễ hơn (xem bảng cách đổi ngày can chi sang ngày dương lịch).

Giờ: một ngày đem có 24 giờ nhưng theo can chi chỉ có 12 giờ. Giờ tý (chính tý lúc 0 giờ). Giờ ngọ (chính ngọ lúc 12 giờ trưa).
Ban ngày tính giờ dần (tức 4 giờ sáng) đến giờ thân lúc 4 giờ chiều. Ban đêm tính từ giờ dậu đến hết giờ sửu. Nếu theo lịch can thì bắt đầu từ 23 giờ 30 phút đã sang giờ tý của ngày hôm sau.

Kết hợp Lục thập hoa giáp với Âm Dương ngũ hành để tính tuổi xung khắc với ngày, tháng, năm can chi định chọn:

Tương xung: Có Lục xung hàng chi:
- Tý xung ngọ
- Sửu xung Mùi
- Dần xung Thân
- Mão xung Dậu
- Thìn xung Tuất
- Tị Xung Hợi

Và tứ xung hàng can:
- Giáp xung canh,
- ất xung tân,
- bính xung nhâm,
- đinh xung quí, (mậu kỷ không xung).

Nhưng khi kết hợp lục thập hoa giáp theo hệ số 60, có 5 lần hàng chi (12) gặp 6 hàng can (10), quy vào ngũ hành tính tương sinh tương khắc thì có 1 lần tương hoà, 2 lần tương sinh, chỉ còn lại 2 lần xung khắc (hàng chi).

Thí dụ: Tính xem ngày (hoặc tháng, hoặc năm) giáp tý xung khắc với tuổi nào?
Tính hàng chi: tý xung ngọ, vậy giáp tý (xung với giáp ngọ, canh ngọ, bính ngọ, nhâm ngọ, và mậu ngọ)
Xem bảng "Kết hợp Lục thập hoa giáp với Ngũ hành" ta thấy:
Giáp tý thuộc kim:
Giáp ngọ thuộc kim vì thế tương hoà.
Canh ngọ thuộc thổ, bính ngọ thuộc thuỷ vì thế đều tương sinh chỉ có nhâm ngọ thuộc mộc, mậu ngọ thuộc hoả là tương khắc.

Tính hàng can: Giáp xung canh.
Giáp tý thuộc kim:
Canh tuất, canh thìn đều thuộc kim vì thế tương hoà
Canh tý, canh ngọ đều thuộc thổ đều tương sinh
Chỉ có canh Dần và canh thân thuộc mộc là tương khắc.
Vậy ngày (hoặc tháng năm), giáp tý chỉ có 4 tuổi xung khắc là nhâm ngọ, mậu ngọ, canh dần, canh thân:

Tương hình: Theo hàng chi có :
- tý và mão (một dương, một âm điều hoà nhau).
- Tỵ và dần thân (tị âm điều hoà được với dần thân dương, chỉ còn dần và thân tương hình nhau, nhưng đã tính ở lục xung ).
Theo luật điều hoà âm dương, chỉ khắc nhau trong trường hợp cả hai đều âm hoặc cả hai đều dương. Vì vậy chỉ còn lại 2 trường hợp tự hình nhau: Thìn với thìn, ngọ với ngọ.

Tương hại: cũng là xấu. có 6 cặp tương hại nhau:
Tý và mùi, sửu và ngọ, dần và tị, mão và thìn, thân và hợi, dậu và tuất.
Nhưng khi kết hợp với can chi, theo luật âm dương, tự triệt tiêu.

-Tóm lại: Tính cả xung, khắc, hình, hại, trong số 60 can chi, chỉ có 2-4 ngày không hợp mệnh thôi, hơn nữa còn tuỳ theo mức độ xung khắc mạnh hay yếu (tuỳ theo bản mệnh).

Bảng đối chiếu Lục thập hoa giáp ngũ hành và cách tính tuổi xung khắc

Số	Ngày tháng năm	Ngũ hành	Tuổi xung khắc
1	Giáp tý	Vàng trong biển (Kim)	mậu ngọ, nhâm ngọ, canh dần, canh thân
2	ất sửu		Kỷ mùi, quí mùi, tân mão, tân dậu
3	Bính dần	Lửa trong lò (Hoả)	Giáp thân, nhâm thân, nhâm tuất, nhâm thìn
4	Đinh mão		ất dậu, quí dậu, quí tị, quí hợi
5	Mậu thìn	Gỗ trong rừng (Mộc)	Canh tuất, bính tuất
6	Kỷ tị		Tân hợi, đinh hợi
7	Canh ngọ	Đất ven đường (Thổ)	Nhâm tý, bính tý, giáp thân, giáp dần
8	Tân mùi		Quí sửu, đinh sửu, ất dậu, ất mão
9	Nhâm thân	Sắt đầu kiếm (Kim)	Bính dần, canh dần, bính thân
10	Quí dậu		Đinh mão, tân mão, đinh dậu
11	Giáp tuất	Lửa trên đỉnh núi (hoả)	Nhâm thìn, canh thìn, canh tuất
12	ất hợi		Quí tị, tân tị, tân hợi
13	Bính tý	Nước dưới lạch (Thuỷ)	Canh ngo, mậu ngọ
14	Đinh Sửu		Tân mùi, kỷ mùi
15	Mậu dần	Đất đầu thành (Thổ)	Canh thân, giáp thân
16	Kỷ mão		Tân dậu, ất dậu
17	Canh thìn	Kim bạch lạp (Kim)	Giáp tuất, mậu tuất, giáp thìn
18	Tân tị		ất hợi, kỷ hợi, ất tị
19	Nhâm ngọ	Gỗ dương liễu (Mộc)	Giáp tý, canh ty, bính tuất, bính thìn
20	Quí mùi		ất sửu, tân sửu, đinh hợi, đinh tị
21	Giáp thân	Nước trong khe (Thuỷ)	Mậu dần, bính dần, canh ngọ, canh tý
22	ất dậu		Kỷ mão, đinh mão, tân mùi, tân sửu
23	Bính tuất	Đất trên mái nhà (Thổ)	Mậu thìn, nhâm thìn, nhâm ngọ, nhâm tý
24	Đinh hợi		Kỷ tị, quí tị, quí mùi, quí sửu
25	Mậu tý	Lửa trong chớp (Hoả )	Bính ngọ, giáp ngọ
26	Kỷ sửu		Đinh mùi, ất mui
27	Canh dần	Gỗ tùng Bách (Mộc)	Nhâm thân, mậu thân, giáp tý, giáp ngọ
28	Tân mão		Quí dậu, kỷ dậu, ất sửu, ất mùi
29	Nhâm thìn	Nước giữa dòng (Thuỷ)	Bính tuất, giáp tuât, bính dần
30	Quí tị		Đinh hợi, ất hợi, đinh mão
31	Giáp ngọ	Vàng trong cát (Kim)	Mậu tý, nhâm tý, canh dần, nhâm dần
32	ất mùi		Kỷ sửu, quí sửu, tân mão, tân dậu
33	Bính thân	Lửa chân núi (Hoả)	Giáp dần, nhâm thân, nhâm tuất, nhâm thìn
34	Đinh dậu		ất mão, quí mão, quí tị, quí hợi
35	Mậu tuất	Gỗ đồng bằng (Mộc)	Canh thìn, bính thìn
36	Kỷ hợi		Tân tị, đinh tị.
37	Canh tý	Đất trên vách (Thổ)	Nhâm ngọ, bính ngọ, giáp thân, giáp dần
38	Tân sửu		Quí mùi, đinh mùi, ất dậu, ất mão
39	Nhâm dần	Bạch kim (Kim)	Canh thân, bính thân, bính dần
40	Quí mão		Tân dậu, đinh dậu, đinh mão
41	Giáp thìn	Lửa đèn (Hoả)	Nhâm tuất, canh tuất, canh thìn
42	ất tị		Quí hợi, tân hợi, tân tị
43	Bính ngọ	Nước trên trời (thuỷ)	Mậu tý, canh tý
44	Đinh Mùi		Kỷ sửu, tân sửu
45	Mậu thân	Đất vườn rộng (Thổ)	Canh dần, giáp dần
46	Kỷ dậu		Tân mão, ất mão
47	Canh Tuất	Vàng trang sức (Kim)	Giáp thìn, mậu thìn, giáp tuất
48	Tân hợi		ất tị, kỷ tị, ất hợi
49	Nhâm tý	Gỗ dâu (Mộc)	Giáp ngọ, canh ngọ, bính tuất, bính thìn
50	Quí sửu		ất mùi, tân mùi, đinh hợi, đinh tỵ
51	Giáp dần	Nước giữa khe lớn (Thuỷ)	Mậu thân, bính thân, canh ngọ, canh tý
52	ất mão		Kỷ dậu, đinh dậu, tân mùi, tân sửu
53	Bính thìn	Đất trong cát (Thổ)	Mậu tuất, nhâm tuất, nhâm ngọ, nhâm tý
54	Đinh tị		Kỷ hợi, quí hợi, quí sửu, quí mùi
55	Mậu ngọ	Lửa trên trời (Hoả)	Bính tý, giáp tý
56	Kỷ mùi		Đinh sửu, ất sửu
57	Canh Thân	Gỗ thạch Lựu (Mộc)	Nhâm dần, mậu dần, giáp tý, giáp ngọ
58	Tân dậu		Quí mão, kỷ mão, ất sửu, ất mùi
59	Nhâm tuất	Nước giữa biển (Thuỷ)	Bính thìn, giáp thìn, bính thân, bính dần
60	Quý hợi		Đinh tị, ất tị, đinh mão, đinh dậu

Source http://www.informatik.uni-leipzig.de/